İLKOKUL TÜRKÇE DERS KİTAPLARINDAKİ ŞİİR METİNLERİNİN TOPLUMSAL BİLİNÇ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

[395. s.]

ÖZET

Toplumların maddi ve manevi bütün kazanımlan, 'dil' ile kayıt altına alınır. Bir toplumun kültürel birikimlerinin ortak adı böylece 'dil' sözcüğüyle somutlaşır. Bireyler, kültürel birikimleri doğrultusunda ürettikleri bireysel düşüncelerini dili harekete geçirerek ifade eder. Toplumun ortak birikimleri olan 'dil' ile bireylerin kültürel birikimleri doğrultusundaki düşüncelerinin ifade ediliş biçimi olan 'söz' birlikte 'dil yetisi'ni oluşturur. Bu bağlamda dil sözü, söz ise dili besleyen ve geliştiren iki ana kaynak hükmündedir. Toplumun her açıdan gelişmesi, o toplumu oluşturan bireylerin küme küme değişik alanlarda gelişmiş olmasına bağlıdır. Dilin gelişmesi, sözün doruk noktası olan edebiyatın gelişmesi anlamına gelir.

Edebiyat alanında Türk ismini dünyaya duyuracak isimler yetişmesini arzu ediyorsak öğretimin her aşamasında seviyeye uygun ama edebiyat zevki aşılayacak en mükemmel edebî ürünleri seçmeye dikkat etmemiz ve metinleri aracılığıyla dili zirvede kullanan edebiyatçılarla öğrencilerin ilkokul sıralarında tanış olmalarını sağlamamız gerekmektedir. Bu, -bir bakıma- dili edebiyat yoluyla geliştirecek olan bireylerin daha işin başında eğitilmesi gerektiği bilincine yaslanan bir gerçekliktir.

Bu bilinç doğrultusunda hareket etmenin yollarından biri de ders kitaplarından geçmektedir. Bu bağlamda, Milli Eğitim Bakanlığının yayını olan ve ilkokullarda minik öğrencilerin önüne bedava olarak konan Türkçe kitaplarında yer alan şiirlerin seçiminin edebiyat bilimi çerçevesinde bu toplumsal bilince uygun olması gerekmektedir.

Bu bildiri, Millî Eğitim Bakanlığı tarafından hazırlanan ilkokul Türkçe kitaplarına alman şiirlerin değerlerimizle örtüşmesi, şiir zevkine uygunluk durumu, zirveye ulaşmış çocuk edebiyatçılarımızı öne çıkarması, öğrencilerin söz düzeylerinin gelişmesine yardımcı olması gibi toplumsal bilinç açılarından sorgulamasını yaparak bundan sonraki ders kitaplarının hazırlanmasında dil ve söz kavramları açısından çok önemli olan ders kitaplarındaki metin seçimlerinin ders kitapları yazarlarınca daha özenle seçilmesini sağlamayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler: Türkçe, şiir, çocuk şiiri, çocuk edebiyatı, MEB, Türkçe ders kitabı.

AN EVALUATION ON POETRY EV TURKISH TEXTBOOKS OF PREMARY SCHOOLS EN TERMS OF SOCIAL CONSCIOUSNESS

ABSTRACT

Ali material and spiritual gains of communities are recorded with 'language'. The common name of a community's cultural heritage is embodied thanks to 'language' word in this way. Individuals express their individual thoughts which they produce in accordance with cultural heritage by activating the the language. 'Language' being common accumulation of society and 'parole' meaning that individuals express their thoughts in accordance with cultural heritage constitute 'language proficiency' with together. in this context, language and parole are two main sources which nourish and develop each other.

Development of society in every aspect depends on development of individuals in piles within different fields. Development of the language means development of literatüre which is the culmination of the parole. If you wish that the names who would announce Turkish names to the world in the field of literatüre, we need to pay attention selecting best literary works which is appropriate for level at every stage of education and will instill the pleasure of literatüre and let students meet with literati who use language in the best way thanks to their literary works in primary school. - in a way- this is a reality that snaps to consciousness which need to train individuals who will develop language through literatüre at the beginning. One of the ways to act in accordance with this consciousness also passes through the textbooks. in this connection, the selection of poetry in Turkish books which is the publication by the

[396. s.]

Ministry of National Education and is given to tiny students as free in the primary schools must be appropriate to the social consciousness in terms of scientific literatüre.

This paper aims to provide that authors of textbooks would select textes being too important for concept of language and parole more carefully when they prepare next textbooks as questioning in terms of social consciousness like suitability between our values and poetry in Turkish books for primary school prepared by Ministry of National Education, availability to pleasure of poetry, foregrounding of our children's letters at the summit, help to developing of student's level of parole.

Keywords: Turkish, poetry, children's poetry, children's literatüre, Ministry of National Education, Turkish textbooks.

Giriş

Toplumların maddi ve manevi bütün kazanımlan, 'dil' ile kayıt altına alınır. Bir toplumun kültürel birikimlerinin ortak adı böylece 'dil' sözcüğüyle somutlaşır. Bireyler, kültürel birikimleri doğrultusunda ürettikleri bireysel düşüncelerini dili harekete geçirerek ifade eder. Toplumun ortak birikimleri olan 'dil' ile bireylerin kültürel birikimleri doğrultusundaki düşüncelerinin ifade ediliş biçimi olan 'söz' birlikte 'dil yetisi'ni oluşturur. Bu ayırım, Saussure'de hayat bulmuş bilimsel bir yaklaşım tarzıdır. Ayrıca, "Saussure'e göre, dili sözden ayırmak demek "toplumsal olguyu bireysel olgudan" ve "önemli olguyu önemsiz, belli oranda rastlantısal nitelik taşıyan olgulardan ayırmak demektir." (Vardar, 2001: 45). Bu bağlamda, dil sözü, söz de dili besleyen ve geliştiren iki ana kaynak hükmündedir. Toplumun her açıdan gelişmesi, o toplumu oluşturan bireylerin küme küme değişik alanlarda gelişmiş olmasına bağlıdır. Dilin gelişmesi, sözün doruk noktası olan edebiyatm gelişmesi anlamına gelir. Edebiyatın ve derin yapıda bireyin dil kullanımının gelişimi ile onların dil yetilerinin üst düzeylere ulaştırılması için ise çocukların ilk karşılaştıkları edebiyat -ve bilhassa, şiir-metinlerinin estetik düzeyi çok yüksek ve çarpıcı metinler olması gerekmektedir.

Edebiyat alanında Türk ismini dünyaya duyuracak isimler yetişmesini arzu ediyorsak öğretimin her aşamasında seviyeye uygun ama edebiyat zevki aşılayacak en mükemmel edebî ürünleri seçmeye dikkat etmemiz ve edebiyat metinleri aracılığıyla dili zirvede kullanan edebiyatçılarla öğrencilerin ilkokul şuralarında tanış olmalarını sağlamamız gerekmektedir. Bu, -bir bakıma- dili edebiyat yoluyla geliştirecek olan bireylerin daha işin başında eğitilmesi gerektiği bilincine yaslanan bir gerçekliktir.

Bu bilinç doğrultusunda hareket etmenin yollarından biri de ders kitaplarından geçmektedir. Bu bağlamda, Milli Eğitim Bakanhğımn yayını olan ve ilkokullarda minik öğrencilerin önüne bedava olarak konan ilkokul Türkçe kitaplarında yer alan şiirlerin seçiminin edebiyat bilimi çerçevesinde bu toplumsal bilince uygun olması gerekmektedir.

Bu bildiri, Millî Eğitim Bakanlığı tarafından hazırlanan ilkokul Türkçe kitaplarına alman şiirlerin değerlerimizle örtüşmesi, şiir zevkine uygunluk durumu, zirveye ulaşmış çocuk edebiyatçılarımızı öne çıkarması, öğrencilerin söz düzeylerinin gelişmesine yardımcı olması gibi toplumsal bilinç açılarından sorgulamasını yaparak bundan sonraki ders kitaplarının hazırlanmasında dil ve söz kavramları açısından çok önemli olan ders kitaplarındaki metin seçimlerinin kitap yazarlannca daha özenle seçilmesini sağlamayı hedeflemektedir.

İlköğretim 1, 2, 3 ve 4. sınıf Türkçe ders kitaplarına 41 şiir metni alınmıştır. Bu 41 şiir, ilköğretim öğrencilerini şiir adına karşılayan ve onların zihninde şiir adına ilk algılan oluşturan metinlerdir. Bu 41 şiir -aynı zamanda- gelecekte toplumun edebiyata bakış açısının nasıl olacağının da ipuçlanm taşımaktadır.

Şiir üzerine teorik ve pratik bilgisi olmayan insanlann bile seçilmiş bu şiirlere bakınca az çok olumsuz fikir beyan edeceği ilk bakışta anlaşılmaktadır; ancak, ders kitabı yazarlanna bir uyan mahiyetinde de bu şiirlerin gündeme taşınması, edebiyatın ve Türk toplumunun geleceği açısından önem taşımaktadır. Bu bağlamda, öncelikle Millî Eğitim Bakanlığının kendi ölçütleri doğrultusunda bu metinleri hızlıca değerlendirmekle işe başlamak yerinde olacaktır, sanırım.

[397. S.]

1. Ders Kitaplarına Metin Seçim İlkeleri

Ders kitapları için seçilecek şiirlerin belirlenmesinde Millî Eğitim Bakanlığınca hazırlanan Çocuk Gelişimi ve Eğitimi, Çocuk Edebiyatına Giriş kitabına göre şu ilkeler esas alınmalıdır:

"Çocuklar için yazılan şiir kitaplarında, şiirler aşağıdaki nitelikleri taşımalıdır:

Ölçü ve uyak yönünden: Dizelerdeki hece sayıları 1. 2. ve 3. sınıflarda 7-8 heceyi geçmemelidir. On bir heceli şiirlere dördüncü sınıfta ya da üçüncü sınıfın sonuna doğru yer verilebilir. Daha sonraki sınıflar için hece sayısı önemli değildir ama yine de öğrencilerin nefeslerini kullanma süreleri göz önünde bulundurulmalıdır." (MEB, 2013: 17-18)

Bu kurala 3. sınıf 5. Tema için Cevdet Güven'den kısaltılarak alınan Ağaç Sevgisi, 3. sınıf 6. Tema için Mehmet Yüce'den alınan Birlikte, 3. sınıf 7. Tema için Sabih Şendil'den alınan Gökyüzü şiirlerinde hece sayısına riayet edilmemiş olduğu görülmektedir.

"Duraklar belli olmalı, kolayca ezberlenmelidir." (MEB, 2013: 17-18)

1. sınıf 4. Tema için Çağrı Gürel'den alınmış Apartmanlar Arasında, 1. sınıf 5. Tema için Zeynel Beksa'dan seçilmiş olan Büyülü Bir Atım Olsa; 3. sınıf için Cevdet Güven'den seçilmiş olan Ağaç Sevgisi, 3. sınıf 6. Tema için Mehmet Yüce'den seçilmiş Birlikte şiirinde bu kuralın da aksadığı görülmektedir.

"Uyaklar birbirlerine yakın dizelerde bulunmalı, birbirinden kopuk olmamalıdır." (MEB, 2013: 17-18)

Bu kurala uymayan hatta hiç uyak bulunmayan şiirler görülmektedir: 1. sınıf 5. Tema Rüyam, 1. sınıf 6. Tema Uçurtma Şenliği, 1. sınıf 7. Tema Kuşları Kardeş Bildim; 2. sınıf 4. Tema Apartmanlar Arasında, 2. sınıf 5. Tema Masal Ağacı ve Büyülü Bir Atım Olsa, 2. sınıf 7. Tema Merhaba Vatanım ve Bayrağımın Türküsü, 2. sınıf 8. Tema Kuklalar ve Biz; 3. sımf 4. Tema Uçurtma Nasıl Uçar?, 3. smıf 6. Tema Birlikte, 3. sınıf 8. Tema Gezi şiirlerinde bu kuralın aksadığı görülmektedir.

Kimi şiirlerde eklerle uyak yapıldığı görülmektedir: 3. sınıf 7. Tema Gökyüzü; 4. 1. Tema Mavi Işık, 4. sınıf 2. Tema Atatürk Kurtuluş Savaşında.

"Şiir ölçüsüz ve uyaksız da olabilir ancak kolay söylenişlilik, kulağa hoş gelme ve kolay ezberlenebilme gibi nitelikler göz önüne alınmalıdır." (MEB, 2013: 17-18)

Şiirlerin çoğunda bu kurala uygunluk gözlenmektedir. "Ölçüsüz ve uyaksız bir çocuk şiirinde estetik kaygı nasıl giderilebilir?" sorusunun cevabı da bu kılavuzda maalesef pek net değildir.

"Dizeler doğal cümle düzeyine uygun olmalı (özne+tümleç+yüklem), cümlenin belirttiği yargı bir ya da iki dizede verilmeli, çok yayılmamalıdır." (MEB, 2013: 17-18)

Yine, hece sayısı oldukça az ve kısa dizelerden oluşan bu şiirlerin çoğunda bu kurala da uygunluk gözlenmektedir. 3. smıf 5. Tema için Cevdet Güven'den seçilmiş olan Ağaç Sevgisi, 3. sınıf 6. Tema için Bestami Yazgan'dan seçilmiş olan Dillerde İstiklal Marşı, 3. sınıf 7. Tema için Sabih Şendil'den seçilmiş olan Gökyüzü şiirlerinde yer yer bu açıdan aksamalar mevcuttur.

"Okutulacak şiirlerin 2, 3, 4 kıtayı geçmemesi, 5-15 dizeden fazla olmaması gerekir. Ancak 4. ve 5. sınıflarda hece sayılarının (7,8,11 gibi) olağandan çok olmaması koşuluyla 4 kıtanın üzerine,5 veya 6 kıtaya da çıkabilir. Bu konuda şiirin işlediği ana duyguyu, öğrencilerin kişisel ya da toplu olarak ilgilerini ve yaşadığı yerel çevre özelliklerini de dikkate almak gerekir." (MEB, 2013: 17-18)

Bu öğretim dönemi için kitaplara almacak metinler 4 kıta ve 15 dizeyi geçmemeli denmiş; ancak, pek çok şiir bu kurala uysun diye kısaltılmıştır. Kısaltma yapılmamış bazı şiirlerde bu kuralın da aksadığı gözlenmektedir: 1. sınıf 8. Tema için Bestami Yazgan'dan seçilen Küçük İzciler 6 kıta ve 18 dizeden; 2. sımf 3. Tema için Hasan Ali Yücel'den seçilen Ekmek 5 kıta ve 26 dizeden, 2. smıf 4. Tema için Bestami Yazgan'dan seçilen Kuyruklu Yıldız 6 kıta ve 24 dizeden, 2. smıf 4. Tema için Çağrı Gürel'den seçilen Apartmanlar Arasında 6 kıta ve 26 dizeden, 2. smıf 7. Tema için Hasan Demir'den seçilen Merhaba Vatamm 5 kıta ve 27 dizeden; 3. sınıf 1. Tema için Ömer Osmanov'dan seçilen Sihirli Sözler 5 kıta 20 dizeden, 3. sınıf 3. Tema için Bestami Yazgan'dan seçilen Sağım Solum Sobe 3 kıta 23 dizeden, 3. sınıf 4. Tema için Ayla Çınaroğlu'ndan seçilen Uçurtma Nasıl

[398. S.]

Uçar? 6 kıta ve 28 dizeden, 3. sınıf 5. Tema için Cevdet Güven'den seçilen Ağaç Sevgisi 33 dizeden, 3. sınıf 6. Tema için Bestami Yazgan'dan seçilen Dillerde İstiklal Marşı 5 kıta 20 dizeden, 3. smıf 6. Tema için Mehmet Yüce'den seçilen Birlikte şiiri 22 dizeden, 3. smıf 7. Tema için Rakım Çalapala'dan seçilen 12 Ay 12 kıta ve 24 dizeden, 3. sınıf 8. Tema için Fazıl Hüsnü Dağlarca'dan seçilmiş olan Gezi 12 kıta ve 48 dizeden oluşmuştur.

Dördüncü sınıflarda bu durum, 6 kıtaya kadar dize sının konulmadan genişletilmektedir. Bir belirsizlik oluşturan 4. sınıf kuralı yine de diğerlerinden ayrı tutulmaksızın şiirlerin estetik değerini göstermesi amacıyla diğer sınıfların kuralına bağlı kalınarak değerlendirilmiştir. 4. smıf 1. Tema için Yusuf Dursan'dan düzenlenerek alman Benimle Yaşıt Dedem 5 kıta 20 dizeden, 4. smıf 2. Tema için Cahit Külebi'den kısaltılarak alman Atatürk Kurtuluş Savaşı'nda 13 kıta 60 dizeden, 4. smıf 2. Tema için ilhan Demirarslan'dan alınan Atatürk 6 kıta 24 dizeden, 4. smıf 4. Tema için M. Çiğdem AyyüksePden alman Medya Çocukları 7 kıta 28 dizeden, 4. smıf 5. Tema için Aşık Veysel'den kısaltılarak alman Kara Toprak 5 kıta 20 dizeden, 4. sınıf 6. Tema için Naim Yalnız'dan alınan Müze 7 kıta 28 dizeden, 4. smıf 7. Tema için Mihneti'den'den kısaltılarak alman Dünya Çocuklarına 5 kıta 20 dizeden, 4. smıf 8. Tema için Bestami Yazgan'dan alman Masal Perisi 4 kıta 38 dizeden, 4. sınıf 8. Tema için Orhan Veli Kanık'tan kısaltılarak alman Açsam Rüzgara 6 kıta 24 dizeden oluşmaktadır.

İlkokul Türkçe kitaplarına alınan çocuk şiirlerinde bulunması gereken ahenk unsurlarının ya hiç bulunmadığı ya da pek çok kusurlarının olduğu anlaşılmaktadır.

"İçerik yönünden: Öğrencilere okutulması, ezberletilmesi istenilen şiirleri seçerken; üniteler, belirli gün ve haftalar, kazandırılması gereken istendik davranışlar ve gelişim alanları göz önünde bulundurulmalıdır. Bu nedenle yurt, ulus ve doğa sevgisi gibi soyut temaları işleyen, yaşama sevgisini ve insan ilişkilerini konu alan şiirler olmasına özen gösterilmelidir. Öğrencileri belli bir siyasal görüşe güdümlü kılacak, onları yaşamaktan soğutacak, karamsar şiirlerden kaçınılmalıdır." (MEB, 2013:17-18)

Şiirlerin seçiminde, bu kurala olabildiğince dikkat edildiği anlaşılmaktadır. Bu açıdan şiirlerde bir sorun görünmemektedir.

"İşlenilen düşsel duygular ve betimlemeler çocuğun düzeyini aşmamak, çocuğun dünyasıyla uyum içinde olmalıdır." (MEB, 2013: 17-18)

Bu kural açısından da şiirlerde sorun görünmemektedir.

"Anlam açık olmalı ya da kapalı anlamları olan sözcük, deyim ve takımlardan kaçınılmalıdır." (MEB, 2013: 17-18)

Şiirlerde anlamın açıklığı açısından pek sorun görünmüyor. Olsa olsa Türkçe kitaplarına konmuş olan şiirlerin olduğundan açık olması söz konusudur. Öyle ki, anlam açıklığı nedeniyle anlam tutarlılığı yok sayılmıştır. Örneğin, "Günlerce hep seni sordum / Takvimlere bakıyordum /Artık, açıl diyordum / Benim güzel okulum." (2. smıf 1. Tema) şiirin devamı da bir taraftan "takvimlere bakarken" diğer taraftan "artık açıl" tutarsızlığına benzeyen ifadelerle devam etmektedir ve diğer şiirlerde de şiir dilinin yakalanamadığı görülmektedir. Bunun için şiirleri okumak yeterli görünmektedir.

"Bütün bu sayılanların yanında, çocuklara sunulacak şiirlerin estetik bir güzellik içinde sunulması gerektiği de unutulmamalıdır ancak çocuklara sunulacak estetik yaşantı öğesinin sınırları iyi çizilmeli, bunda da aşırılığa kaçılmamalıdır." (MEB, 2013: 17-18)

Bu bildirinin oluşturulmasım temel amacı da işte bu uyarıdır. Çocuklara sunulacak şiirlerin estetik değerinin olmaması en temel sorundur ve şiirlerin çoğunda -maalesef- estetik değer gözlenmemektedir. Örnek olarak "Niye öyle çok şaştın, / Hayretle bakakaldın? / Ben rüyamı anlattım, / Yoksa gerçek mi sandın?" (1. sınıf 5. Tema) "Bir gece / Zarif ve ince / Rüya merdiveniyle / Göğe tırmandım gizlice. / Ay dedenin Kabuğunu soydum, / Başucuma koydum." (3. sınıf 3. Tema) "Ben küçük bir çocuğum, / Elimde çubuğum, / Sırtımda gocuğum, / Oyunlarda büyürüm." şiir dizeleri kullanılabilir.

[399. S.]

2. Şair, Şiir ve Tema İlgisi

İlkokul Türkçe kitaplarına alınmış olan bu şiirleri okuyan biri, Türkiye'nin en büyük çocuk şairinin Bestami Yazgan olduğunu düşünecektir; çünkü, 41 şiir içinden 6'sı ona aittir. Birden fazla şiiri seçilen diğer şair ise Behçet Necatigil'dir. Ondan iki şiir seçilmiştir. Seçilen iki şiir de çocuklara şiir zevki aşılayacak örüntüye sahip değildir. Örneğin, Bizim çocukluğumuz / Karanlık, paslı! / Sen güneşlerde yaşa /Altın saçlı (4. sınıf 1. Tema). Diğer şairler birer şiirle temsil edilmektedir; ancak, seçilen şiirlerin ne o seviyedeki öğrencilere şiir zevki aşılayacak şiiriyyet güce ne de çocuk edebiyatı sarini tanıtma amacı görülmemektedir. İnsan -ister istemez- "Çocuk edebiyatı şairleri olarak bilinen o kadar şairden ders kitaplarında işlenen bu temalara uygun hiç mi şiir bulunamadı? " diye merak ediyor.

Kitaplara seçilen bu şiirlerin ait olduğu tema ile uyumlu olanı da çok azdır. O da çocuk şairi olarak nam yapmış olanlardır. Örneğin Mustafa Ruhi Şirin'in Bayrağımın Türküsü şiiridir. Şiir dilinin nasıl oluşturulması gerektiğini gösteren güzel bir örnektir. Kundak olmuş al rengin /Ayına yıldızına / Gökler selam duruyor /Nazlı rüya kızına (2. sınıf 7. Tema) ve devamındaki iki kıta, örtük olarak sözcük dizimlerini şiirleştiren öğelerin hem yapı hem anlam ilgilerini mecburi okuyucusu olan öğrencilere yüklemektedir; ki, Türkçe kitabına seçilecek olan metinlerin asıl amacı da bu olmalıdır.

Şiirleri seçilen şairler ve şiirleri şairlerin isimlerinin alfabetik dizimiyle sıralanışı şöyledir:

Ali Akbaş	Çağrı	İlhan Demiraslan	Atatürk
Ali Ulvi Elöve	Sabah	İsmail Hakkı Talay	Atatürk
Asık Veysel	Kara Toprak	M. Çiğdem Ayyüksel	Medya Çocukları
Ayla Çınaroğlu	Uçurtma Nasıl Uçar	Mehmet Azim Uçurtma	Şenliği
Aziz Sivaslıoğlu	Atatürk Çocuk Olmuş	Mehmet Ceyhan	Benim Güzel Okulum
Behçet Necatigil	Mavi Işık	Mehmet Önal	Oyunsuz Nasıl Büyürüm?
Behçet Necatigil	Kır Şarkısı	Mehmet Yüce	Birlikte
Bestami Yazgan	Küçük İzciler	Mihneti	Dünya Çocuklarına
Bestami Yazgan	Kuyruklu Yıldız	Mustufa Ruhi Şirin	Bayrağımın Türküsü
Bestami Yazgan	Masal Ağacı	Naim Yalnız	Müze
Bestami Yazgan	Sağım Solum Sobe	Ömer Kemal	Tasarruf Ne Güzeldir
Bestami Yazgan	Dillerde İstiklal Marşı	Ömer Osmanov	Sihirli Sözler
Bestami Yazgan	Masal Perisi	Orhan Veli Kanık	Açsam Rüzgara
Çağrı Gürel	Apartmanlar Arasında	Rakım Çalapala	12 Ay
Cahit Külebi	Atatürk Kurtuluş Savşı'nda	Sabih Şendil	Gökyüzü
Cevdet Güven	Ağaç Sevgisi	Şeref Taşlıova	Biri Anadolu Biri Atatürk
Fazıl Hüsnü Dağlarca	Gezi	Tezcan Özbey	Rüyam
Gökhan Akçiçek	Kuşları Kardeş Bildim	Ünver Oral	Kuklalar ve Biz
Göktürk Mete Uytun	Dere	Yusuf Dursun	Benimle Yaşıt Dedem
Hasan Ali Yücel	Ekmek	Zeynel Beksaç	Büyülü Bir Atım Olsa
Hasan Demir	Merhaba Vatanım

Tema ve şiir uygunluğunu sorgulayan kısa notlarımızı şöyle bir tablo ile gösterebiliriz:

Tezcan Özbey, Rüyam (I.S.5.T.), Hayal Gücü: Şiirde hayal gücü ile rüya birbirine girmiş. Hayal gücünü, şiir özellikleri taşıyan her şiir doğal olarak zaten verir.

Ali Akbaş, Çağrı (I.S.7.T.), Değerlerimiz: Uygun görünmektedir.

Ali Ulvi Elöve, Sabah (4.S.3.T.), Üretim, Tüketim ve Verimlilik: Tema ile uyumlu bir şiir seçilmiş.

Aşık Veysel, Kara Toprak (4.S.5.T.), Sağlık ve Çevre: Şiir güzel; ama, sağlık ve çevre ilişkisi bağlantılı olarak düşünülmemiştir.

Ayla Çınaroğlu, Uçurtma Nasıl Uçar (3.S.4.T.), Oyun ve Spor: Oyun ve spor temaları için kitap yazarlarının sürekli uçurtmayı esas alan şiirler seçtikleri görülüyor.

Aziz Sivaslıoğlu, Atatürk Çocuk Olmuş (4.S.7.T.), Değerlerimiz: 23 Nisan değeri, başka bir sınıfın da Değerlerimiz temasında işlenmişti. Dinî ve millî değerlerden daha fazla işleyebilmek için

[400. s.]

belli bir değerler dengesi korunmalıydı. Buna dikkat edilmediği anlaşılmaktadır.

Behçet Necatigil, Mavi Işık (4.S.I.T.), Birey ve Toplum: Şiir seçilirken tema Çocuk ve Aile olarak düşünülmüş. Aile yerine toplumu esas alan başka bir seçilebilirdi.

Behçet Necatigil, Kır Şarkısı (2.S.6.T.), Sağlık ve Çevre: Çevre ele alınmış; ama, çevre ve sağlık bağlantısı dikkate alınmamış.

Bestami Yazgan, Küçük İzciler (I.S.8.T.), Oyun ve Spor: Oyun ve Spor temasından ziyade Eğitsel ve Sosyal Etkinlikler temasina daha uygun bir şiir görünümündedir.

Bestami Yazgan, Kuyruklu Yıldız (2.S.4.T.), Oyun ve Spor: Hayal Gücü temasına daha uygun bir şiir olabilirdi.

Bestami Yazgan, Masal Ağacı (2.S. 5. T.), Hayal Gücü: Pek çok hayal gücü birbirinden bağımsız bir şiirde birleşmiş gibi. Hayal gücü var; ama, şiirsel bütünlük sağlanmamış gibi.

Bestami Yazgan, Sağım Solum Sobe (3.S.3.T.), Hayal Gücü: Temaya uygun olduğu söylense bile öğrenci algı düzeyinin üzerine çıkmış bir şiir görünümündedir.

Bestami Yazgan, Dillerde İstiklal Marşı (3.S.6.T.), Değerlerimiz: İstiklal Marşı, önemli bir değerimizdir; ancak, şiirin başlığı ile metni arasında uyumsuzluk var gibi. İstiklal Marşı değil; de, sanki, çalışmak ön plana çıkmış görünmektedir. Örneğin, ikinci kıtada bilgili olmak için çok çalışmak gerektiği öne çıkarılmıştır: Yağmurlara karışarak / Nehirlerle yarışarak / Engin bilgi denizine / Akmak gerek yavrucuğum.

Bestami Yazgan, Masal Perisi (4.S.8.T.), Hayal Gücü: Hayal Gücü temasıyla ilgili şiirlerin neredeyse tamamının Bestami Yazgan'dan seçilmiş olması ilginçtir ve yine hep gök yüzünün temel alındığı şiirlerdir. Gök yüzü ile bir bağ kurduğumuzda hayal gücünü göstermiş olacağımız algısı tehlikeli görünmektedir.

Çağrı Gürel, Apartmanlar Arasında (2.S.4.T.), Oyun ve Spor: Şiir temaya uygun denilse bile trafiğin aktığı yolda bir çocuğun tek başına gerçekleştirdiği oyun, çocuklara uygun bir mesaj vermemektedir.

Cahit Külebi, Atatürk Kurtuluş Savşı'nda (4.S.2.T.), Atatürk: Temaya en uygun şiirler, Atatürk ile ilgili görünmektedir. Temanın bir şahsiyeti anlatması ve Atatürk ile ilgili çok sayıda şiir bulunabilmesi bunun doğal nedeni olabilir.

Cevdet Güven, Ağaç Sevgisi (3.S.5.T.), Sağlık ve Çevre: Yine temanm iki kavram ilişkisini esas almasından dolayı uyumsuzluk mevcuttur. Çevre alınırken sağlık ihmal edilmiştir. Oysa, tema bu iki kavramın ilişkisini vurgulamalıydı.

Fazıl Hüsnü Dağlarca, Gezi (3.S.8.T.), Üretim, Tüketim ve Verimlilik: Meyve çeşitliliğinin konu edinildiği bu şiirde de tema ilgisi çok cılız kalmıştır.

Gökhan Akçiçek, Kuşları Kardeş Bildim (I.S.7.T.), Değerlerimiz: İlk kıtada hayvan sevgisi değer olarak düşünülse bile diğer kıtalarda işlenen doğa sevgisinin değerlerimizle ilgisi kurulamamaktadır.

Göktürk Mete Uytun, Dere (2.S.6.T.), Sağlık ve Çevre: Şiirde sağlık yok; ama, çevre var. Bu ikisi arasında birbiriyle ilişki kurulmamıştır.

Hasan Âli Yücel, Ekmek (2.S.3.T.), Üretim, Tüketim ve Verimlilik: Temaya uygun şiirlerden biri olarak bu şiir öne çıkmaktadır. Şiir zevki verebilecek ve bir şairimizi değişik boyutuyla öğrencilere tanıtacak bir şiir olarak kitaba değer katmaktadır.

Hasan Demir, Merhaba Vatan (2.S.7.T.), Değerlerimiz: Değer olarak vatan sevgisi düşünülmüş; ama, şiir, vatanın güzelliğini işliyor. Bu açıdan temayı doğrudan işleyen bir şiir konumunda değildir.

İlhan Demiraslan, Atatürk (4.S.2.T.), Atatürk: İlgili olduğu temayla uyumlu bir şiir görünümündedir.

İsmail Hakkı Talay, Atatürk (2.S.2.T.), Atatürk: Atatürk ile ilgili seçilmiş diğer şiirlerde olduğu gibi temayla uyumlu görünmektedir.

[401. s.]

M. Çiğdem Ayyüksel, Medya Çocukları (4.S.4.T.), Yenilikler ve Gelişmeler: Tema, Medyanın Çocuk Üzerinde Olumsuz Etkisi olsaymış tutarlı bir seçim olacakmış.

Mehmet Azim, Uçurtma Şenliği (I.S.6.T.), Eğitsel ve Sosyal Etkinlikler: Sosyal etkinlik var, belki; ama, eğitsel tarafı yok gibi.

Mehmet Ceyhan, Benim Güzel Okulum (2.S.I.T.), Birey ve Toplum: Birey tamam; ama, toplum kısmı -maalesef- mevcut değildir.

Mehmet Önal, Oyunsuz Nasıl Büyürüm? (3.S.4.T.), Oyun ve Spor: Tema Çocuk ve Oyun olsaymış çok uygun bir şiir olacakmış; ama, iki kavram ilişkisinin esas alındığı tüm temalarda olduğu gibi bu şiirde de oyun kısmı işlenmiş; ama, spor kısmı olmadığı için şiir doğal olarak oyun ve spor ilişkisini açıklamaktan uzak kalmıştır.

Mehmet Yüce, Birlikte (3.S.6.T.), Değerlerimiz: Pek çok değerin bir arada verilmiş olması yerine göre olumlu yerine olumsuz olarak değerlendirilebilir. Olumlu bakmak gerekirse şiirde tema uyumu sağlanmıştır. Mihneti, Dünya Çocuklarına (4.S.7.T.), Değerlerimiz: Tema ve şiir arasında ilgi biraz zor kurulmaktadır.

Mustafa Ruhi Şirin, Bayrağımın Türküsü (2.S.7.T.), Değerlerimiz: Her açıdan uygun bir şiir seçimi. Bu şiirin seçilmiş olması kitaplara alınması gereken çocuk şiirlerinin kıstaslara uygun olması zorunluluğunu da gösteren bir ölçüttür.

Naim Yalnız, Müze (4.S.6.T.), Güzel Ülkem Türkiye: Güzel Ülkem Türkiye teması için müzeleri konu edinen bir şiir ne kadar uygundur, bilemiyorum. Ömer Kemal, Tasarruf Ne Güzeldir (3.S.8.T.), Üretim, Tüketim ve Verimlilik: Tasarruf konusu temadan tamamen bağımsız olmamakla birlikte doğrudan üretim, tüketim ve verimlilik ilişkisine vurgu yapmadığı için bu şiir de temaya pek uygun görünmemektedir.

Ömer Osmanov, Sihirli Sözler (3.S.I.T.), Birey ve Toplum: Temaya uygun çok güzel bir şiir seçimi olmuştur. Kitabın şiir seçimi açısından değerini artıran şiirlerden biri de -kanaatimce- budur.

Orhan Veli Kanık, Açsam Rüzgara (4.S.8.T.), Hayal Gücü: Tema ile uyumlu olan şiirlerden biri de bu şiirdir.

Rakım Çalapala, 12 Ay (3.S.7.T.), Dünyamız ve Uzay: Dünya ve zaman ilişkisinin öne çıktığı bu şiirde Dünya ve uzay ilişkisi çok cılız kalmıştır.

Sahih Şendil, Gökyüzü (3.S.7.T.), Dünyamız ve Uzay: Yine birbiriyle bağlantılı iki kavramın oluşturduğu bu temada temayla çok uyumlu bir şiir seçilmediği görülmektedir.

Şeref Taşlıova, Biri Anadolu Biri Atatürk (3.S.2.T.), Atatürk: Tema yine Atatürk olduğu için uyumsuzluk gözlenmeyen bir şiir seçimi yapılmıştır.

Ünver Oral, Kuklalar ve Biz (2.S.8.T.), Eğitsel ve Sosyal Etkinlikler: Kukla izlemek eğitsel sosyal etkinlik olarak düşünülmüştür. Temayla doğrudan bir ilgisi görülmemektedir.

Yusuf Dursun, Benimle Yaşıt Dedem (4.S.I.T.), Birey ve Toplum: Bu şiir, çocuk ve aile bağlamında seçilebilecek bir şiir olduğu için tema uyumsuzluğu görülmemektedir.

Zeynel Beksaç, Büyülü Bir Atım Olsa (2.S.5.T.), Hayal Gücü: Bu şiirin seçiminde de bir sıkıntı görülmemektedir.

Şair, şiir ve tema açılarından beçilen şiirleri değerlendirdiğimizde temalar için uygun şiirlerin seçimine yeterince dikkat edilmediği, tanıtılmayı hak etmiş çocuk şairlerinin tanıtılması amacının yeterince gözetilmediği ve seçilen şiirlerin çoğunun da şiir zevki aşılayacak niteliklere sahip olmadığı rahatlıkla gözlenmektedir.

3. Söz Dağarcığı

Şiirlerde 10 ve üzeri tekrarlanarak kullanılan sözcükler şunlardır: aç-, al-, Atatürk, ay, bak-, baş, ben, bir, biri, biz, bu, büyük, çocuk, dal, de, de-, dede, dur-, el, en, et-, gel-, gibi, git-, gök, gör-, gün,

[402. s.]

güzel, hep, her, iç, kara, ki, koş-, küçük, masal, ne, o, ol-, oyna-, sen, sev-, söyle-, toprak, uç-, ve, ver-, yıldız, yol, yurt.

Beş ve dokuz arasında tekrarlanarak kullanılan sözcükler şunlardır: ağaç, al, Anadolu, anla-, arkadaş, at, at-, ayva, az, bayrak, bayram, bil-, bilgi, biraz, bit-, bul-, bulut, çalış-, çek-, çiçek, çık-, çok, dağ, daha, değil, deniz, dinle-, dolu, dost, dünya, düş-, ev, geç-, gece, gerek, geri, gez-, gökyüzü, gül-, güneş, hepsi, hoş, iç-, iki, ile, insan, iş, ışık, kadar, kal-, kardeş, karşı, kız, kol, kuş, mavi, mutluluk, nasıl, okul, öl-, oyun, peri, renk, rüya, rüzgar, sabah, sadık, savaş, selam, ses, sevgi, sonra, su, uçurtma, ülke, üst, uzak, var, vatan, yan, yaşa-, yavru, yeni, yer, yüz.

İki ve dört arasında tekrarlanarak kullanılan sözcükler şunlardır: ad, ada, ağ, ağla-, ah, ak, ak-, Allah, altın, ama, amca, ana, anne, an, arka, armut, art-, artık, aydınlan-, aydınlık, baba, bağ, bağla-, bağlı, bahçe, bal, balta, barış, bas-, başak, başıboş, başka, başla-, bekle-, belki, belli, beraber, beyaz, biç-, bil-, bile, bin, bırak-, birbiri, birlikte, böcek, borç, boş, boy, böylece, buğday, büyü, büyü-, çağ, can, çekiç, cennet, cik, çilek, ciyak, çiz-, çök-, coşku, çözül-, çubuk, cumhuriyet, da, dal-, dan, davul, değirmen, derin, dev, diğer, dik-, dil, dile-, dilim, diş, diz, doğ-, dökül-, dolaş-, dön-, doy-, duman, düşünce, dut, duy-, eğer, eğlence, ek-, ekin, ekle-, ekmek, elma, engin, erik, Erzurum, eş, eser, ey, fayda, fidan, fırın, gemi, gerçek, getir-, gezegen, gizli, gocuk, gönül, götür-, göz, gözcü, güç, gül, güldür-, gümüş, günaydın, gündüz, gürül, hakk, halay, harman, hatırla-, hava, haydi, hayvan, hazine, hem, hey, heybe, huzur, ilk, ince, incir, insanlık, ip, ırmak, iyi, izci, kal-, kalp, kapı, karar-, karın, karpuz, katıl-, kavun, kayıp, kazma, kemal, kendi, kes-, kesik, kim, kimse, kıpır, kiraz, kırk, kıvrım, koku, kon-, köpük, körebe, koy-, köy, kucak, kucakla-, kukla, kukuriku, kulak, kur-, kürek, kurtar-, kuru-, kuş, kuyruk, kuzu, leke, liman, lütfen, medya, merdiven, merhaba, meşe, mi, mı, millet, müze, nar, nazlı, ne, neşe, nine, nisan, ocak, on, önce, ora, öt-, öte, öyle, özen, özle-, özür, paşa, pencere, peş, pırıl, resim, rica, saç-, sağ, sağla-, sakın-, sal-, salla-, samsun, san-, şan, sanki, sar-, sarıl-, sat-, say-, saye, şehzade, şeker, sen, serçe, sevimli, sevin-, şey, seyir, sıcak, sihir, şıkır, sırt, siz, soğuk, sol, son, sor-, söz, şu, sür-, süs, süt, ta, tahta, tak, tanı-, tanrı, tapir, tarih, taşı-, tatlı, tek, teker, tel, telaş, tembel, tepe, ter, tırman-, top, tören, tüm, turist, Türk, türkü, türlü, tut-, un, unut-, uyku, uyu-, uzan-, üzüm, vakit, var-, vişne, vız, vur-, yağmur, yak-, yalnız, yan-, yap-, yara, yaş, yat-, yaz, yaz-, yazın, ye-, yemek, yeşil, yıl, yine, yok, yorul-, yüce, yücelt-, yüksek, yüksel-, zaman, zarif, zeybek, zurna.

Hiç tekrar edilmeden birer defa kullanılan sözcükler şunlardır: acı, adam, Adana, af, ağır, ağırla-, ağustos, akça, akşam, Ali, alımlı, altüst, aman, ampul, an, an-, anayurt, ancak, ansız, antik, ara, ara-, aralık, arlan-, arpa, as-, aş-, asıl, asker, atla-, atlas, atmaca, avuç, ayak, ayakkabı, ayıkla-, ayni-, ayyıldız, baca, bacı, balık, balkon, balon, bar, başucu, bayat, baygın, bel, bela, belgesel, belirsiz, benekli, benzer, berbat, bereketli, beri, beyhude, beyin, bez, bilek, bilim, bin-, binbir, bol, bölüş-, boya-, bugün, bük-, bülbül, bura, bütün, büyü, çal-, çam, çapan, çay, çaylak, çekidüzen, çene, cep, cephane, cephe, çeşit, çevre, ciddi, çiftçi, çiftetelli, çınla, çıta, çizgi, çocukluk, cömert, çöp, coş-, çünkü, dağıl-, daima, dakika, dalga, dalgın, dam, dayı, defter, değer, del-, dem, demir, der-, dergi, deril-, derman, ders, dert, devrim, dikkat, dilek, dış, diyalog, dizi, doğa, dök-, dol-, dolan-, doldur-, dolgunlaş-, don-, dört, dostluk, döv-, döviz, düğün, dün, durgun, düş, düşmanlık, duygulan-, e, ebe, ecdat, eda, eğ-, eğlen-, ejderha, ekim, ekşi, en, enerji, erken, erozyon, eşit, eski, etraf, evren, eylül, ez-, fakat, fark, faydalan-, fazla, felaket, film, fırsat, füze, garaz, gazete, gazi, geç, gene, ger-, gıdıklan-, gir-, gökçe, gökkuşağı, göl, gölge, göm-, gönder-, göster-, gövde, gözle-, gözyaşı, günlük, güven, hafta, halı, hamur, hanım, harami, haşır, hasret, hasta, hastalan-, havalan-, hayal, hayat, hayır, hayret, hazır, haziran, hazırlan-, hazırlık, hedef, hediye, hekim, hele, hemen, hizmet, hokus, horon, horoz, hoşnut, hüner, hürriyet, iade, iğde, ihmal, ihtiyar, ikindi, il, ilerle-, ilkbahar, ilkim, in-, inle-, internet, ipek, iple-, ırk, ise, ısı, işit-, ıslan-, iste-, istek, izle-, kabuk, kağıt, kahkaha, kahraman, kal-, kalabalık, kaldır-, kaldırım, kalem, kalk-, kalpak, kamaş-, kanat, kapıl-, kapısını, kar, kar, karanlık, karar, kardeşlik, karınca, kanş-, karşıla-, kartal, kaş, kasım, kavak, kaval, kavur-, kavuş-, kaya, kaygı, kayık, kayısı, kaynak, keder, kelebek, keloğlan, kemence, kenar, kese, keşke, keskin, kır, kırlangıç, kırmızı, kış, kişi, kişilik, kıt, kıta, kitap, ko-, kocaman, Kocatepe, kokla-, kolay, komedi, komik, kömür, konu, konuk, korku, korkut-, koru-, köşk, kötü, kötülük, kovan, köylü, koyun, küfür, kullan-, kültür, kumandan, kundak, kurbağa, kurban, kurtul-, kurul-, kurun, kuş, kuşan-, kutu, kuyu, leylek, mağara, magazin, mantar, marş, mart, mavilik, maya, mayhoş, mayıs, medeniyet, medyan, Mehmet, memleket, merak, mercan, mertçe, mevsim, meyve, mihnet, misal, mor, mühür, müjdele-, musluk,

[403. s.]

Mustafa, muz, neden, nedir, nehir, neşir, nezaket, nice, nice, niye, nükleer, nur, oba, oda, ödev, öğren-, öğretmen, öğün, oksijen, oku-, okun-, olgunlaş-, ölüm, ömür, ön, önem, öp-, ör-, orman, örnek, orta, örtü, ot, otur-, ova, öz, padişah, pamuk, parla-, pas, pek, pembe, perçem, perde, pınar, pişir-, pişman, pokus, portakal, program, pullu, püslü, rahat, reklam, rengarenk, rize, saat, şafak, sahil, sahne, şaka, sakin, saklan-, saksı, şal, salıncak, salkım, sallan-, sanat, sanatkar, sap, şapka, sapla-, sar-, sarar-, san, şarkı, şarkıcı, şaş-, say-, sayfa, seç-, sefer, şeftali, şehir, şenlen-, şenlik, şeref, sergile-, serinle-, sevgili, sevinç, sil-, şimdi, sınır, sıra, sırdaş, Sivas, sobe, sofra, sohbet, sokak, soy-, şöyle, sözcük, şubat, süslen-, süzül-, taa, tabiat, taka, takın-, takla, takvim, tam, tamir, tan, tane, tanın-, tara-, tarla, tasa, taşıt, tat, tayfa, tebeşir, teknik, tembellik, temiz, temizlen-, temmuz, tırnak, tohum, topla-, toplan-, töre, torun, tuhaf, Türkiye, tüt-, üç, uçurum, ün, ürkek, üs, ustalık, üstün, üşü-, usul, uygarlık, uzun, üzüntü, varlık, vefa, verim, ya, yağ-, yak-, yakala-, yakın, yakış-, yanaş-, yanık, yaprak, yarala-, yarar, yardım, yarış-, yas, yaşıt, yavaş, yayın, yedi, yel, yelken, yemiş, yer, yeryüzü, yet-, yetiş-, yiğit, yık-, yıkan-, yirmi, yırt-, yoğur-, yoldaş, yonga, yorgun, yumak, yumuk, yumuşa-, yumuşak, yürek, yürü-, yut-, yüzükoyun, yüzyıl, zafer, zamane, zarar, zeytin, zorluk. Bu kadar sözcüğün içinden neredeyse öğrencinin söz dağarcığına şiirin büyülü ve unutulmaz ortamında katkıda bulunacak söz neredeyse yok gibidir. Öğrencilerin çoğunluğunun seviyesi göz önünde bulundurulduğunda öğrencilerin söz dağarcığına katkı sağlayabilecek sözcükler bakımından bir ayıklama yapıldı. Ayıklama sonrasında söz dağarcığına katkı sayılabilecek sözcüklerin listesi hazırlandı. Bu sözcükler, şiir metinleri dışında da rahatlıkla kullanılabilecek ve metinlere şiirsellik verecek nitelikte sözcükler değildir. Kitaba seçilen şiir metinlerinin sözcükleri şiirsellik kullanımlarının yanında çağrışımsal alanları da kuvvetli bir kullanım alanıyla da okuyucusuna göstermesi gerekir. Bu bağlamda da seçilmiş şiirlerin çoğunun dilin şiir işlevini yeterince yansıtmadığını rahatlıkla söyleyebiliriz. Okuma seviyesi düşük olan öğrencileri göz önünde bulundurduğumuzda yine de katkı sayılabilecek sözcükler ve bağlamları şöyle lisletelenmiştir.

af: Seni affedebilsin. akça: Ayva der ki: Armuda git. /Akçası var, gökçesi var, antik: Antik eser bulursak / Verelim müzelere. beyhude: Beyhude dolandım boşa yoruldum, çaparı: Selam durdu kayığı, çaparı, takası deril-: Derilin bayram edelim. diyalog: Diyalogu küfürlü döviz: Her turist yurdumuzun, / Döviz, reklam kaynağı. ecdat: Biri ecdadımın yurdu, cenneti. eda: Hey hey, halay başm kim çeker? / Bir edalı kız çeker. erozyon: Ağına düşer toprağın erozyon denen felaketin. harami: Ali Baba ve Kırk Haramiler, harman: Ağustos harman ayı, / Sevinir köylü dayı. hazine: Hazine sandığından / Rengârenk masallar çıkar. iade: Yıldızın kuyruğunu / Devler eder iade. kalpak: Atatürk'üm kaşımda. / Yatmış uyumuş karlar üstüne, / Kalpağı başında. meşe: Çam ağacı, meşe, kavak ve dahası... nezaket: "Lütfen!" sözcüğüdür biri; / Yavaşça söylenir. / Ne zaman gelirse yeri, / Adına nezaket denir. nükleer: Nükleer savaştan yana olmayın sadık: Benim sadık yârim kara topraktır. şafak: Şafak bizim, tan bizim, saye: Bir çağ daha açalım sayende taka: Selam durdu kayığı, çapan, takası vefa: Ne bir vefa gördüm ne fayda buldum, yonga: Elinde baltası, yonga saçıyor meşeden. yüce: Yollar uzun, hedef yüce, [404. s.] zamane: Biz medyayla büyüyen / Zamane çocukları, zarif: Bir gece / Zarif ye ince / Rüya merdiveniyle / Göğe tırmandım gizlice. zeybek: Bir zeybek tek başına / Yere, bir kartal gibi çöker. / Halay, horon, zeybek, bar, zurna: Davul, zurna, kemence.

Sonuç

İlkokul 1, 2, 3 ve 4. sınıfların Türkçe kitapları için seçilen şiirlerin çoğunluğu ders kitaplarına alınacak çocuk edebiyatı ilkelerine uygun olup olmadığı çok iyi denetlenmediği için estetik değer taşımamakta; dolayısıyla, çocuklara şiir zevki verebilecek güce de sahip değildir.

Ayrıca, seçilen şiirler önemli çocuk edebiyatı şairlerini, en güzel şiirleri aracılığıyla tanıtmaktan da uzaktır; çünkü, çocuk edebiyatı şairi olarak ün yapmış şairlerin Cahit Zarifoğlu gibi isimleri görülmezken 41 şiirden 6'sı Bestami Yazgan'a ikisi de Behçet Necatigil'e aittir. Bu şairlerden birer şiir alınması durumunda 6 ayrı şaire daha yer verilebilirdi.

Çocuklar geleceğin dil edimleri yoluyla bilinçli dil kullanımını temsil edecek nesil olduğuna göre onların bu toplumsal bilinç doğrultusunda çok iyi eğitilmesi ve bu yolda her türlü aracın çok mükemmel kullanılması zorunluluğu vardır. Bu konuda da Türkçe kitaplarına seçilmiş bu metinlerin bu bilinci vermekten de uzak olduğu görülmektedir.

Gelecek neslin yine kişilik ve ahlak açısından şekillenmesi anlamına gelen ders kitaplarında bu bilince de -maalesef- yer verilmediği anlaşılmaktadır.

Geleceğin inşasında gerek doğru dil kullanımı, gerekse edebî estetik bilincine sahip nesiller oluşturma açısından ders kitaplarının yeniden gözden geçirilmesi ve tespit edilen her türlü eksikliğin acilen giderilmesi bir zorunluluktur. Bu bildiri, bu bilinci uyandırmaya küçük bir katkı olabilirse vazifesini yerine getirmiş olacaktır.

İlköğretim Türkçe kitaplarında sınıf ve temalara göre seçilmiş şairler ve şiirleri şunlardır:

1. SINIF:

Birinci sınıfların Türkçe kitabında 5. Tema olan 'Hayal Gücü' ünitesi için Tezcan Özbey'in 'Rüyam' adlı şiiri seçilmiştir:

	RÜYAM
Atladım bir buluta,		Niye öyle çok şaştın,
Haydi dedim rüzgâra.		Hayretle bakakaldın?
Aldı götürdü beni,		Ben rüyamı anlattım,
Yıldızlara aylara.		Yoksa gerçek mi sandın?
Gökkuşağına vardım,
Renginden biraz aldım.
Bulutlar kararmıştı,
Süt maviye boyadım.

Tezcan ÖZBEY, (Demiroğlu, 2014: 16-17)

6. Tema olan 'Eğitsel ve Sosyal Etkinlikler' ünitesi için Mehmet Azim'in 'Uçurtma Şenliği' adlı şiiri seçilmiştir:

	UÇURTMA ŞENLİĞİ
Şenliğimiz var diye,		Uçurtmam bir kuş oldu,
Hazırlıklar başladı.		Gökyüzüne yükseldi.
Kâğıt, çıta ve iple,		Kendine bir eş buldu,
Uçurtma hazırlandı.		Bulutlarla buluştu.
Elimizde uçurtma,
Toplandık alanlara.
Çocuklarla eğlendik,
Günlük güneşlik hava.

Mehmet AZİM, (Demiroğlu, 2014: 34-35)

[405. s.]

7. Tema olan 'Değerlerimiz' ünitesi için Ali Akbaş'ın 'Çağrı' ve Gökhan Akçiçek'in 'Kuşları Kardeş Bildim' adlı şiirleri seçilmiştir:

	ÇAĞRI
Çiçek toprağı deliyor,		Adana, Erzurum, Rize
Kuşlar bir şey müjdeliyor,		Canım kurban olsun size,
Yirmi Üç Nisan geliyor,		Sarılın birbirinize
Derilin bayram edelim.		Sarılın bayram edelim.
Ay-yıldızı astık göğe,
Mührümüzü bastık göğe,
Yükseğe daha yükseğe,
Yorulun bayram edelim.

Ali AKBAŞ, (Demiroğlu, 2014: 54-55)

	KUŞLARI KARDEŞ BİLDİM
Bir dilim ekmek verdi		Masal anlattı
Annem bana,		Ninem bana,
Gidip kuşlarla bölüştüm;		Şehzadesi mor perçemli
Kuşları kardeş bildim.		Oturup ay dedeyle dinledim;
		Ay dedeyi sırdaş bildim.
Bir bayram günü
Balon aldı
Babam bana,
Koşup bulutlarla oynadım;
Bulutları arkadaş bildim.

Gökhan AKÇİÇEK, (Demiroğlu, 2014: 58-59)

	KÜÇÜK İZCİLER
Irmak gibi coşarız,		Bizler küçük izciyiz,
Mutluluğa koşarız,		Çevremize gözcüyüz.
Sıcacık obamızda
Hep kardeşçe yaşarız.		Bayrak bizim, şan bizim,
		Şafak bizim, tan bizim,
Bizler küçük izciyiz,		Bulunmaz bir benzeri
Mutluluğa gözcüyüz.		Bu cennet vatan bizim.
Fidanlar kardeşimiz,		Bizler küçük izciyiz,
Yaprakları eşimiz,		Yurdumuza gözcüyüz.
Masmavi gökyüzünde
Parlasın Güneş’imiz.

Bestami YAZGAN, (Demiroğlu, 2014: 80-81)

8. Tema olan 'Oyun ve Spor' ünitesi Bestami Yazgan'ın 'Küçük İzciler' adlı şiiri seçilmiştir:

2. SINIF:

1. Tema olan 'Birey ve Toplum' ünitesi için Mehmet Ceyhan'ın 'Benim Güzel Okulum' adlı şiiri seçilmiştir:

	BENİM GÜZEL OKULUM
Günlerce hep seni sordum,		Seni candan özledim,
Artık, açıl diyordum		Yollarını gözledim.
Benim güzel okulum.
Hep kardeşçe yaşarız.		Benim güzel okulum.

[406. s.]

Oyun, eğlence bitti,				İşte kavuştum sana,
Leylek, kırlangıç gitti.				Sevginle yana yana.
Özledim bana yetti,				Mutluluklar ver bana
Benim güzel okulum.				Benim güzel okulum.

Mehmet CEYHAN, (Kısaltılmıştır.) (Arhan, 2014:10-11)

2. Tema olan 'Atatürk' ünitesi için îsmail Hakkı Talas'ın 'Atatürk' adlı şiiri seçilmiştir:

	ATATÜRK
Bir gün sordum babama		Onu biz değil yalnız
Atatürk neden büyük?		Üstün tanır her millet.
Çocuğum, dedi bana,		En büyük eseridir
Onu seviyor her Türk.		Kurduğu Cumhuriyet.
Çok kötü bir zamandı		Kalbimiz sevgi dolu,
Uçurumdaydı vatan.		Yol gösteren o, Türk'e.
O büyük kahramandı		Yolumuz onun yolu,
Yurdumuzu kurtaran.		Bağlıyız Atatürk'e.

İsmail Hakkı TALAŞ (Arhan, 2014: 34-35)

3. Tema olan 'Üretim, Tüketim ve Verimlilik' ünitesi için Hasan Âli Yücel'in 'Ekmek' adlı şiiri seçilmiştir:

	EKMEK
Çiftçi sürer tarlayı,		Ezer, un yapar bunu.
Sonra eker buğdayı.		Fırınlar alır unu,
Boy verir azar azar,		Su, maya kor, yoğurur.
Onu seviyor her Türk.		Kurduğu Cumhuriyet.
Saplar gittikçe uzar.		Yapar bir güzel hamur,
Başaklar olgunlaşır,		Sonra fırına atar,
İçleri dolgunlaşır.		Pişirir bize satar.
Yazın artınca sıcak,		Güzel kokulu ekmek
Sararır her bir başak		Olmaz seni sevmemek;
Biçerler ekinleri,		Sensin yemeklere baş,
Sararır her bir başak		Olmaz seni sevmemek;
Şenlenir harman yeri.		Her yemeğe arkadaş!
Sararır her bir başak		Olmaz seni sevmemek;
Olup bitince harman,
Ayrılır buğday saptan.
Bitmedi işler gene,
Oradan değirmene
Buğdayı götürürler.
Değirmen taşı döner,

Hasan Âli YÜCEL, (Arhan, 2014: 42-43)

4. Tema olan "050ın ve Spor" ünitesi için Bestami Yazgan'm 'Kuyruklu Yıldız' ve Çağn Gürel'in 'Apartmanlar Arasında' adlı şiirleri seçilmiştir:

[407. s.]

	KUYRUKLU YILDIZ
Bulutların sırtında		Dostu olan devlere
Yıldız dolu bir heybe,		Selam salar ay dede,
Sağa sola koşturan		Yıldızın kuyruğunu
Gezegenler körebe.		Devler eder iade.
Körebenin ayağı		Böylece bu oyuna
Gizlice gıdıklanır,		Ay dede de katılır,
Sonra küçük yıldızlar		Gece sabaha kadar
Bir heybeye saklanır.		Kahkahalar atılır.
Fakat kuyruklu yıldız		Bunları duyan güneş,
Unutur kuyruğunu,		Bakın birazdan doğar.
Sessizce dolaşırken		Haydi canlar uykuya,
Ebe yakalar onu.		Masalımız bu kadar.

Bestami YAZGAN, (Kısaltılmıştır.) (Arhan, 2014: 66-67)

	APARTMANLAR ARASINDA
Çiziyorum kömürden,		Ben dut dalını sallıyorum,
Oyuna başlamak için		Annem, kardeşim
Çizgileri yollara.		Açıp sofra bezini beklese
		Kara kara dutlar tapir tapir...
Amcalar geçerken basıyor,		Ne iyi olurdu.
Yandınız! diyorum.
Anlamıyorlar.		Göründü bana evin yolu
Hokus pokus,		Balkon göründü.
Yanıyorlar.
Bakmıyorlar bile		Kaldırımlarda çizgilere basmadan
İşlerine geç kalmışlar.		Yine giriyorum evime.
		Bakın birazdan doğar.
		Pencerede dalıyorum,
Bir çıkmaz sokak olsa		Uçup giden göklere.
Ya da küçük bir bahçe...
Ne iyi olurdu,
Babamın elinde
Bir kazma kürek.

Çağrı GÜREL, (Arhan, 2014: 72-73)

5. Tema olan 'Hayal Gücü' ünitesi için Bestami Yazgan'm 'Masal Ağacı' ve Zeynel Beksaç'ın 'Büyülü Bir Atım Olsa' adlı şiirleri seçcilmiştir:

[408. s.]

	BÜYÜLÜ BİR ATIM OLSA
Büyülü bir atım olsa,		Tüm gezegenlerin yoluna düşsem.
Ay yoluna düşsem.		O gezegen, bu gezegen diye
Yolda yıldızları		Hepsini gezebilsem.
Saya saya gitsem.		Neler var, neler yok,
Gece demesem		Bir görebilsem.
Gündüz demesem.		Arkadaş bulup
Büyülü atımla		Doyasıya oynayabilsem.
Ay'a varsam,		Büyülü bir atım olsa,
Ay dedeye sarılıp		Keşke gidebilsem.
Doya doya öpsem.
Büyülü bir atım olsa,

Zeynel BEKSA, (Arhan, 2014: 86-87)

6. Tema olan 'Sağlık ve Çevre' ünitesi için Göktürk Mete Uytun'un 'Dere' ve Behçet Necatigü'in 'Kır Şarkısı' adlı şiirleri seçilmiştir:

	DERE
Dağlardan, kayalardan,		Köpük köpük suların,
Gürül gürül akarsın,		Onlara hayat verir.
Uzaklardan köylere		Balıklar, kurbağalar,
Pırıl pırıl bakarsın.		Sende yaşar, oynarlar.
Kenarların yemyeşil,		Yanık kaval sesiyle
Ağaçlarla süslenir,		Suya iner kuzular.

Göktürk Mehmet UYTUN, (Kısaltılmıştır.) (Arhan, 2014: 94-95)

	KIR ŞARKISI
Tam otların sarardığı zamanlar		Tabiatla haşır neşir
Yere yüzükoyun uzanıyorum		Kırlarda geçen ikindi vakti.
Toprakta bir telaş, bir telaş		Sakin, dinlenmiş, rahat
Karıncalar öteden beri dostum.		Bir gün daha bitti.
Ellerime hanım böcekleri konuyor
GNe şeker şey onlar!
Uç böcek, uç böcek diyorum
Uçuyorlar.

Behçet NECATİGİL, (Kısaltılmıştır.) (Arhan, 2014:104-105)

7. Tema olan 'Değerlerimiz' ünitesi için Hasan Demir'in 'Merhaba Vatan' ve Mustafa Ruhi Şirin'in 'Bayrağımın Türküsü' adlı şiirleri seçilmiştir:

	MERHABA VATANIM
Merhaba vatanım,		Kıpır kıpırsın,
Hayırlı sabahlar...		Şıkır şıkırsın vatanım.
Anneme, kardeşime, arkadaşlarıma,		Biraz çiftetelli,
Güzel gün,		Biraz halay ver.
Huzurlu hafta,		Bir çağ daha açalım sayende
Aydınlık ver.		Her işe bir kolay ver.

[409. s.]

Günaydın vatanım,				Merhaba vatanım,
Gökyüzünden suyunu iç sabah sabah.				Günaydın...
Yıkanmış şehir,				İki kara zeytin,
Bereketli köy ver.				Bir demli çay ver.
				Kuşuma dal gibi,
Sen anasın,				Bayrağıma rüzgâr gibi,
Ben çocuk.				Hep güzel şey ver.
Yüzümü gör ver,
Sesimi duy ver.

Hasan DEMİR (Kısaltılmıştır.), (Arhan, 2014:115-117)

	BAYRAĞIMIN TÜRKÜSÜ
Kundak olmuş al rengin,		Üstündeki ay yıldız,
Ayına yıldızına.		Zaferlerin gök süsü.
Gökler selam duruyor,		Durmadan söylenecek,
Nazlı rüya kızına.		Bayrağımın türküsü.
Adını yazacağım,
Tarihi duya duya.
Resmini çizeceğim,
Dalgasız durgun suya.

Mustafa Ruhi ŞİRİN, (Arhan, 2014: 120-121)

8. Tema olan 'Eğitsel ve Sosyal Etkinlikler' Ünver Oral'ın 'Kuklalar ve Biz' adlı şiiri seçilmiştir:

	KUKLALAR VE BİZ
Bütün çocuklar oyunu severiz,		Küçük ve büyük demeden bizleri,
Görünce onları neşemiz artar.		Görünmez büyüsü içine alır.
Hem oynatsak hem seyretsek hepimiz,		Tahta yüzleri ve telden dizleri
Gönlümüze en iyi dost kuklalar		Gider, geride hep sevgisi kalır.
Açılınca o sevimli perdesi
Kuçuk sahnede bir dünya kurulur.
Her kuklanın bir başka güzel sesi,
Oynayışı bir başka tuhaf olur.

Ünver ORAL, (Kısaltılmıştır.), (Arhan, 2014: 130-131)

3. SINIF:

1. Tema olan 'Birey ve Toplum' ünitesi için Ömer Osmanov'un 'Sihirli Sözler' adlı şiiri seçilmiştir:

	SİHİRLİ SÖZLER
Üç sihirli söz bilirim;		"Özür dilerim!" diğeri;
Üç yumuşak, üç tatlı söz...		Sesin derinlerden gelsin.
Onlara önem veririm,		Başını eğerek de ki:
Üçü de birbirinden öz.		Seni affedebilsin.
"Lütfen!" sözcüğüdür biri;		Unutma lütfen bunları!
Yavaşça söylenir.		Söze başla rica ile.
Ne zaman gelirse yeri,		Eğer olmazsa yararı,
Adına nezaket denir.		Yavaşçacık özür dile.
Diğeri: "Rica ederim!"
İçten gelir söylenişi.
Sırası geldikçe derim,
Yumuşar işiten kişi.

Ömer OSMANOV, (Güngör, 2014: 9-10)

[410. s.]

2. Tema olan 'Atatürk' ünitesi için Şeref Taşlıova'nın 'Biri Anadolu Biri Atatürk' adlı şiiri seçilmiştir:

	BİRİ ANADOLU BİRİ ATATÜRK
Biri bülbül oldu, birisi güldür,		Biri bize kurdu Cumhuriyeti,
Biri Anadolu, biri Atatürk...		Biri ecdadımın yurdu, cenneti.
Biri sevgilidir, biri güzeldir,		Biri bize verdi bu hürriyeti,
Biri Anadolu, biri Atatürk...		Biri Anadolu, biri Atatürk...
Biri kucaklayan, birisi saran,		Biri insanlığa örnekler katar,
Biri aranılan, birisi soran.		Biri bu şerefin kalbinde atar,
Biri kurtarılan, biri kurtaran,		Biri birisinin bağrında yatar,
Biri Anadolu, biri Atatürk...		Biri Anadolu, biri Atatürk.
Biri arı oldu, birisi kovan,
Biri büyük asker, büyük kumandan,
Biri yaralının derdine derman,
Biri Anadolu, biri Atatürk...

Âşık Şeref TAŞLIOVA, (Kısaltılmıştır.) (Güngör, 2014: 24-25)

3. Tema olan 'Hayal Gücü' ünitesi için Bestami Yazgan'ın'ın 'Sağım Solum Sobe' adlı şiiri seçilmiştir:

SAĞIM SOLUM SOBE

Bir gece

Zarif ve ince

Rüya merdiveniyle

Göğe tırmandım gizlice.

Ay dedenin kabuğunu soydum,

Başucuma koydum.

Bir gece

Zarif ve ince

Rüya merdiveniyle

Göğe tırmandım gizlice.

Yıldızlan toplayıp

Bir bir saydım, Heybeme koydum.

Bir gece

Zarif ve ince

Rüya merdiveniyle

Göğe tırmandım gizlice.

Dakikayı saatlere ekledim,

Ta sabahı bekledim.

Güneşi aldım elime,

Aman Allahım!

Sağım solum,

Önüm arkam sobe!

Bestami YAZGAN (Güngör, 2014: 38-39)

[411. s.]

4. Tema olan 'Oyun ve Spor' ünitesi için Ayla Çınaroğlu'nun 'Uçurtma Nasıl Uçar' ve Mehmet Önal'ın Oyunsuz Nasıl Büyürüm?' adlı şiirleri seçilmiştir:

	UÇURTMA NASIL UÇAR?
Bunu bilmeyecek ne var.		Kuş olur, süzülür uçar.
Çıkmayagörsün rüzgâr,		Gider taa uzaklara.
Uçurtmam dünden hazır.		Sonra ne olur ne olmaz,
Bir yumak ip de cebimde,		İpi sararım biraz.
Küçük kız kardeşimle,
Koşarız karşı tepeye.		Haydi bakalım ama
		Hep öyle durmak olmaz.
Kardeşim özenle tutar,		Biraz coşku, biraz şaka
Rüzgâra karşı uzaktan.		Bende ne hünerler var.
Sonra "Bırak" derim ona,		Bir sağa çekerim, bir sola
Havalanır uçurtmam.		Uçurtmam takla atar.
Koşarım önce şöyle bir,		Aaa!..
Asıl ustalık bendedir.		Uçması çok güzel de
Salarım, salarım ipini;		Şu düşmesi olmasa...
Uçurtmam göklere yükselir.
Kocaman, renkli benekli,
Süslü püslü, telli pullu,
Alımlı nazlı uçurtmam,
Gelin gibi kuyruğu.

Ayla ÇINAROĞLU, (Güngör, 2014:52-53)

	OYUNSUZ NASIL BÜYÜRÜM
Ben küçük bir çocuğum,
Elimde çubuğum,
Sırtımda gocuğum,
Oyunlarla büyürüm.
Ağacı toprağı severim,
Hayvanları severim,
Hele onlarla oynamayı,
Daha çok severim.
Oyun benim hakkım,
Bırakın oynayayım,
Bitince ev ödevim,
Birazcık oynayayım.
Ben küçük bir çocuğum,
Elimde çubuğum,
Sırtımda gocuğum,
Oyunlarda büyürüm.

Mehmet ÖNAL, (Kısaltılmıştır.), (Güngör, 2014: 62)

[412. s.]

5. Tema olan 'Sağlık ve Çevre' ünitesi için Cevdet Güven'in 'Ağaç Sevgisi' adlı şiiri seçilmiştir:

	AĞAÇ SEVGİSİ
Geldi yine ilkbahar.		Boş ver deme! Eğer bunlar olmasa,
Etraf yemyeşil hava güneşli.		Ne bela gider başından ne tasa.
Daldan dala uçuşan anlar,		Yağmura hasret kalır yanarsın için için.
Kelebekler sevinçli, neşeli.		Ağına düşer toprağın erozyon denen felaketin.
Ormandayım, ağaçlarla dolu burası.		Oksijen verdi, hekim görmedin sayesinde;
Çam ağacı, meşe, kavak ve dahası...		Çalışıp yoruldun, dinlendirdi gölgesinde.
Bir iki değil ki bitsin saymakla.		Okula gönderdiğin torunun Mehmet'e
Belki binbir çeşit belki daha fazla.		Kitap, defter oldu taşıyor medeniyete.
Az ötede ilerleyen çocuklar,		Dilini yutmuştu ihtiyar belli ki duygulandı.
Ellerinde birer kese dolusu mantar.		Ağacı kestiğinden şimdi bin pişmandı.
Bir ses geldi kulağıma ansızın,		Donakaldı, düştü elindeki baltası.
Tak! Tak! Tak! Koştum durmaksızın.		Gözünden akan yaşlarla ıslandı ayakkabısı.
Bir de ne göreyim yaşlı biri köyden;		Çok arlanmıştı çöktü hemen oracığa
Elinde baltası, yonga saçıyor meşeden.		Belki de hiç anlatmamışlardı,
Dizlerim çözüldü, döndüm beynimden vurulmuşa.		AĞAÇ SEVGİSİ 'ni adamcağıza.
Durur muyum hiç vardım yanına koşa koşa.
- Hey amca! Sakın kesme! Kulak ver dinle bak
Yakışır mı hiç yaş ağaca balta vurmak?

Cevdet GÜVEN, (Kısaltılmıştır.), (Güngör, 2014: 68-69)

6. Tema olan 'Değerlerimiz' ünitesi için Bestami Yazgan'm 'Dillerde İstiklal Marşı' ve Mehmet Yüce'nin 'Birlikte' adlı şiirleri seçilmiştir:

	DİLLERDE İSTİKLÂL MARŞI
Yollar uzun, hedef yüce,		Kuşanıp bilgi çağını,
Çalışarak gündüz gece,		Yurtta sevgi ocağını,
Tembelliğin bileğini		Her gönülde birer birer
Bükmek gerek yavrucuğum.		Yakmak gerek yavrucuğum.
Yağmurlara karışarak,		Her türlü zorluğa karşı,
Nehirlerle yarışarak,		Dillerde İstiklâl Marşı,
Engin bilgi denizine		Al bayrağı gökyüzüne
Akmak gerek yavrucuğum.		Çekmek gerek yavrucuğum.
Yurda ışık vermek için,
Mutluluklar dermek için,
Gerekirse yıldızlara
Çıkmak gerek yavrucuğum.

Bestami YAZGAN (Güngör, 2014: 86-87)

	BİRLİKTE
Ekinleri biçtiğimiz gibi,		Davul, zurna, kemence,
Sınırlara koştuğumuz gibi,		Yiğitçe,
Hep birlikte,		Mertçe,
Hep beraber,		Oynarız al bayrağın altında,
El ele, kol kola		Hep birlikte, hep beraber.
Oynamak var töremizde,		Bir pembe güldür, açılır
Duramayız yerimizde.		Ovamızda dağımızda,
Hey hey, halay başın kim çeker?		Bahçemizde bağımızda,
Bir edalı kız çeker.		Söylediğimiz türküler.
Bir zeybek tek başına
Yere, bir kartal gibi çöker.
Halay, horon, zeybek, bar,
Düğünler, törenler, bayramlar.

Mehmet YÜCE, (Güngör, 2014: 96)

[413. s.]

7. Tema olan 'Dünyamız ve Uzay' ünitesi için 'Rakım Çalapala'mn '12 Ay' ve Sabih Şendil'in 'Gökyüzü' adlı şiirleri:

	12 AY
Yılın ilk ayı ocak,		Eylüle yoktur sözüm;
Kar yağar kucak kucak.		Getirir incir, üzüm.
İkinci ay şubattır;		Ekim ayı gelince
Soğuğu pek berbattır.		Kapılırız sevince.
Mart kapıdan baktırır,		Kasımın yağmuru bol.
Kazma, kürek yaktırır.		Üşüme, dikkatli ol!
Nisanda çiçek açar;		Aralık yılın sonu,
Sevinçle kuşlar uçar.		Soğuktur eni konu.
Mayısta kiraz yeriz,		Bu on iki arkadaş
Kuzuları severiz.		Bizlere olur yoldaş.
Haziranda yaz başlar		Hepsi güzel, sevimli,
Dağılır arkadaşlar.		Çalışana verimli.
Temmuz yakar, kavurur,		Tembeller ay, gün seçer;
Ekinleri oldurur.		Ömürleri boş geçer.
Ağustos harman ayı,
Sevinir köylü dayı.

Rakım ÇALAPALA, (Güngör, 2014: 98-99)

	GÖKYÜZÜ
Kol kanat germişsin üstümüze,		Ne zaman masmavisin lekesiz bulutsuz,
Dünyanın atlas örtüsü.		Küçücük serçeler uçuşur durur,
Evrenin pırıl pırıl aydınlığında,		Çaylaktan, atmacadan korkusuz.
Yıldızları kucaklayan gökyüzü.		Sen kararınca işler hep altüst.
Kim bilir ne kadar güzel yücelerden		Gümüş gümüş ışıklarla yüze gülen
Seyretmek insanların koşuşmasını.		İçimize huzur veren mavi mavi,
Avuç avuç yıldızlar takınıp		Daima gülümse üstümüzde.
Rüzgârın dağ tepe dolaşmasını.		Sakın kararma e mi!

Sabih ŞENDİL (Güngör, 2014:106)

8. Tema olan 'Üretim, Tüketim ve Verimlilik' ünitesi için Öner Kemal'in 'Tasarruf Ne Güzeldir' ve Fazıl Hüsnü Dağlarca'nın 'Gezi' adlı şiirleri:

[414. s.]

	TASARRUF NE GÜZELDİR
Haydi koş, bir, iki, üç...		Kış geldi yine pencereler,
Gereksiz yanan ampuller,		Elden geçmeli bir bir.
İsraf etmeyin enerjiyi diyor,		Gereksiz ısı kaybı nedir?
Onu yeniden sağlamak güç...		Anlattı öğretmenimiz teker teker.
Bak, musluk ağlıyor,
Tamir et beni diyor.
Ah, çöp kutusundaki bayat ekmekler,
Fırında kalsaydım diyor.

Öner KEMAL (Kısaltılmıştır.) (Güngör, 2014:112)

	GEZİ
Hepsi söyler birbirini;		Vişne der ki: Üzüme git.
Kayısı, nar, iğde, kiraz.		Salkımları altın gibi,
Bağı bahçeyi gezerim,		İçim aydınlanır yerken,
Gökte sesi kuşlarımın.		Üzüm benim en sevdiğim.
Kiraz der ki: Karpuza git.		Üzüm der ki: İncire git.
Dilim dilim bir kuyudur.		Balı akar ortasından,
Serinlerim gide gide.		Sıcak yerleri anlatır,
Karpuz benim en sevdiğim.		İncir benim en sevdiğim.
Karpuz der ki: Kavuna git.		İncir der ki: Ayvaya git.
Bir düş, bir masal, bir oyun.		Ay ışığı kadar sarı,
Oynarım ben gide gide.		Dişim kamaşır andıkça,
Kavun benim en sevdiğim.		Ayva benim en sevdiğim.
Kavun der ki: Eriğe git.		Ayva der ki: Armuda git.
Belli belirsiz bir yemiş.		Akçası var, gökçesi var,
Verir dallardaki yeli,		Ürkek bir koku uzakta,
Erik benim en sevdiğim.		Armut benim en sevdiğim.
Erik der ki: Çileğe git.		Armut der ki: Elmaya git.
Yazın küçük şarkıcısı,		Kıpkırmızı, mayhoş, tatlı,
Bir görünür, bir kaybolur,		Sevinirim gide gide,
Çilek benim en sevdiğim.		Elma benim en sevdiğim.
Çilek der ki: Vişneye git.		Hepsi söyler birbirini
Tatlı ekşiliği sonsuz,		Şeftali, muz, portakal, dut.
Başka bir ülkedir sanki,		Gezerim dört mevsimi ben,
Vişne benim en sevdiğim.		Gide gide yorulmam ki.

Fazıl Hüsnü Dağlarca (Güngör, 2014: 123-124)

4. SINIF:

1. Tema olan 'Birey ve Toplum' ünitesi için Behçet Necatigil'in 'Mavi Işık' ve Yusuf Dursun'un 'Benimle Yaşıt Dedem' adlı şiirleri:

[415. s.]

	MAVİ IŞIK
Sen bir çiçeksin		Bizim çocukluğumuz
Annen saksı		Karanlık, paslı!
Azıcık hastalansan		Sen güneşlerde yaşa
Odalar yaslı.		Altın saçlı!
Sevincimiz, üzüntümüz		Gökten düşen mavi ışık,
Hepsi sana bağlı,		Mavi ışıklarda dünya.
Senden gelir gücümüz		Evlerin yaşaması
Doğan güne karşı.		Sen olunca.

Behçet NECATİGİL (Güngör, 2014:12)

	BENİMLE YAŞIT DEDEM
Benim dedem, nur dedem,		Seker dedem, bal dedem,
Her gün bizde dur dedem.		Her gün bizde kal dedem.
Sen gelince doluyor,		Senin tatlı dillerin,
İçime huzur dedem.		En güzel masal dedem.
Ak dedem ak baş dedem,		At dedem, taşıt dedem,
Yüreciği kuş dedem,		Rüzgâra eşit dedem.
Kucağına gömülüp		Dişi dökülmüş ama
Uyuması hoş dedem.		Benimle yaşıt dedem.
Gül dedem, pamuk dedem,
Gözleri yumuk dedem.
Taşı bile güldürür,
Her şeyi komik dedem.

Yusuf DURSUN (Düzenlenmiştir.) (Güngör, 2014: 18-19)

2. Tema olan 'Atatürk' ünitesi için Cahit Külebi'nin 'Atatürk Kurtuluş Savaşında' ve İlhan Demiraslan'ın 'Atatürk' adlı şiirleri:

	ATATÜRK KURTULUŞ SAVAŞI'NDA
Bir gemi yanaştı Samsun 'a sabaha karşı		Sana borçluyuz ta derinden!
Selam durdu kayığı, çaparı, takası		Çünkü yurdumuzu sen kurtardın,
Selam durdu tayfası.		Hasta, yorgun düşmüştük,
		Yaralarımızı iyice sardın.
Bir duman tüterdi bu geminin bacasından,		Yiğittin, inanç doluydun, yapıcıydın,
bir duman		Sanatkârdın, denizler kadar engin;
Duman değildi bu!		Kimsenin görmediğini görürdü
Memleketin uçup giden kaygılarıydı.		Sevgiyle bakan gözlerin.
		Dedin ki: Bu millet, bu büyük millet
Samsun limanına bu gemiden atılan		Yüzyıllar boyunca geri kalmış;
Demir değil!		Bu yurt, bu güzel yurt bizim yurdumuz
Sarılan anayurda		Her yerinden yaralar almış.
Kemal Paşa 'nın kollarıydı.
		Dedin ki: Bir güzel savaşmalı
BU NE İNANÇTI Kİ GAZİ PA§A!		Kurmak için yeniden;
ATININ TERİ KURUMADAN		Bilgiyle, inançla, coşkunlukla
SÜRÜP GİTTİN YENİ YENİ SAVAŞLARIN		"Öğün, çalış, güven!"
PEŞİNDE.

[416. s.]

Bir selam gibi gitti Erzurum'a,				Devrimlerle yüceltti, çok yüceltti,
Bin selam gibi geldi Sivas'a Erzurum'dan.				Bu milleti temiz ellerin.
Dağlar alçaldı yol vermeye,				Sana borçluyuz ta derinden
Temizlendi ılkımından karından.				En büyüğü Mustafa Kemallerin!
Analar bacılar yola döküldü,				Davullar zurnalar dövende
Cephane taşıdı arkasından,				Biz seni hatırlarız!
Irmaklar suyundan faydalandırdı
Ağaçlar dallarından.				Binip trene gezende
				Biz seni hatırlarız!
Yer gök inledi bir yol daha
Kurtuluş Savaşı'ndan.				Önce adını öğrenir çocuklarımız!
				Eli kalem tutup yazanda
BU NE İNANÇTI Kİ, KEMALPAŞA!
ATININ TERİ KURUMADAN				BİNLER YAŞA, YURDUMUZA HİZMETİ
BÜYÜK
SÜRÜP GELDİN YENİ YENİ SAVAŞLARIN				KEMAL PAŞA! ÖLÜMSÜZ İNSAN! ŞANLI
PEŞİNDE.				ATATÜRK!

Cahit KÜLEBİ (Kısaltılmıştır.) (Güngör, 2014: 30-31)

	ATATÜRK
Nasıl söylerim öldüğünü,		Nasıl söylerim öldüğünü,
Atatürk'üm kaşımda.		Başında yeni şapkası.
Yatmış uyumuş karlar üstüne,		Yola çıkmış yürümüş,
Kalpağı başında.		Kalabalık arkası.
Nasıl söylerim öldüğünü,		Nasıl söylerim öldüğünü nasıl,
Çenesine uzanmış eli.		Bir ışık vurmuş yüzümüze.
Atatürk'üm çıkar Kocatepe'ye		Atatürk'üm bakıyor besbelli,
Dalgın, düşünceli.		Çekidüzen verelim üstümüze.
Nasıl söylerim öldüğünü,
Elinde beyaz tebeşir,
Geçmiş tahta başına,
Atatürk'üm ders verir.

İlhan DEMİRASLAN (Güngör, 2014: 34)

3. Tema olan 'Tüketim ve Verimlilik' ünitesi için Ali Ulvi Elöve'nin 'Sabah' adlı şiiri:

	SABAH
Sabah erken horoz öter,		Serçe öter ciyak ciyak,
Sanki keskin sesiyle der:		Daldan dala uçuşarak,
"Kalk işini yoluna koy,		ince sesle kesik kesik,
Kukuriku, kukuriku!"		Çalış diyor, iş vaktidir,
		İşine koş, cik, cik, cik, cik!"
Arı gezer çiçekleri,		Ağır çekiç vurur örse
O da der ki: "Kalma geri,		Ah bunları tembel görse.
Bak, kaldı mı gökte yıldız,		Çekiç de der: “Çalışmadan
Sabah oldu, vız, vız, vız, vız!"		Yaşanılmaz, dan, dan, dan, dan!”

Ali Ulvi ELÖVE (Güngör, 2014: 38)

[417. s.]

4. Tema olan 'Yenilikler ve Gelişmeler' ünitesi için M. Çiğdem Ayyüksel'in'Medya Çocukları' adlı şiiri:

	MEDYA ÇOCUKLARI
Biz medyayla büyüyen		Yalnız ihtiyaç için
Zamane çocukları,		Kullansak biz medyayı,
Eğlencemiz tek kişilik		Ayıklayıp içinden
İnternet oyunları.		Zararlı yayınları.
Gazete ve dergilerin		Medyanın az değil,
Okuduğumuz kolları,		Çocuklara faydası,
En çok okunanlar		Belgeseller izlersek
Magazin sayfaları.		Tanırız doğayı, hayvanları.
Kendi adımız gibi		Programlar hayalî,
Biliyoruz onları.		Gerçek dışı olmasa,
Onlar evlerimizin		Şu büyükler bizleri,
Her akşam konuklan.		Biraz ciddiye alsa.
Artık diziler aldı
Sohbetlerin yerini.
Diyalogu küfürlü
Komedi filmleri.

M. Çiğdem AYYÜKSEL (Güngör, 2014:60-61)

5. Tema olan 'Sağlık ve Çevre' ünitesi için AşıkYüksel'in 'Kara Toprak' adlı şiiri:

	KARA TOPRAK
Dost dost diye nicesine sarıldım,		Karnın yardım kazma ile bel ile,
Benim sadık yârim kara topraktır.		Yüzün yırttım tırnak ile el ile,
Beyhude dolandım boşa yoruldum,		Yine beni karşıladı gül ile,
Benim sadık yârim kara topraktır.		Benim sadık yârim kara topraktır.
Nice güzellere bağlandım kaldım,		Dileğin var ise iste Allah 'tan,
Ne bir vefa gördüm ne fayda buldum,		Almak için uzak gitme topraktan,
er türlü isteğim topraktan aldım,		Cömertlik toprağa verilmiş Hak'tan,
Benim sadık yârim kara topraktır.		Benim sadık yârim kara topraktır.
Kendi adımız gibi		Programlar hayalî,
Biliyoruz onları.		Gerçek dışı olmasa,
Onlar evlerimizin		Şu büyükler bizleri,
Her akşam konuklan.		Biraz ciddiye alsa.
Koyun verdi kuzu verdi sut verdi,
Yemek verdi ekmek verdi et verdi,
Kazma ile dövmeyince kıt verdi,
Benim sadık yârim kara topraktır.

Âşık VEYSEL (Kısaltılmıştır.) (Güngör, 2014: 74)

6. Tema olan 'Güzel Ülkem Türkiye' ünitesi için Naim Yılmaz'ın 'Müze' adlı şiiri:

	MÜZE
Tarih, sanat, kültürün,		Tarihî eserleri,
Hazinesidir müze.		Özenle koruyalım.
En gerçek bilgileri,		Turisti çektiğini,
O verir hepimize.		Her an hatırlayalım.
Onunla aydınlanır,		Her turist yurdumuzun,
En eski uygarlıklar.		Döviz, reklam kaynağı.
Orada sergilenir,		Onu hoşnut tutalım,
Çok değerli varlıklar.		Gezsin denizi, dağı.

[418. s.]

	...
Müzeleri gezmeyi,		Böylece, hem tanınır
Hiç ihmal etmeyelim.		Hem de gelir sağlarız.
Bilgimize yepyeni,		Dünyayı ülkemize,
Bilgiler ekleyelim		Sevgilerle bağlarız.
Antik eser bulursak
Verelim müzelere.
Tarihî hazinemiz,
Ün salsın ülkelere.

Naim YALNIZ (Gungor, 2014:92-93)

7. Tema olan 'Değerlerimiz' ünitesi için Aziz Sivaslıoğlu'nun 'Atatürk Çocuk Olmuş' adlı şiiri ile Mihneti'nin 'Dünya Çocuklanna' adlı şiiri:

	ATATÜRK ÇOCUK OLMUŞ
Çocuk Bayramı'nda		"Dilerim, yurdumun çocukları,
Gelmiş katılmış aramıza,		Tüm çocukları dünyanın
Atatürk çocuk olmuş bakın:		Gülüp oynasınlar bugünkü gibi;
Sallanıyor salıncakta!		Acıda, sevinçte kardeş olsunlar...
S		Çınlasın yeryüzünde barış türküleri".
Gülüyor gözlerinin içi,
Gülüyor,
Gökler, denizler kadar mavi.
Diyor ki: "Çocuklar, ben verdim size
Bayramların en güzelini".

Aziz SİVASLIOĞLU (Güngör, 2014:106)

	DÜNYA ÇOCUKLARINA
Gülerek geldiniz, gülerek gidin,		Hiç yüzünden garaz bağlamayınız,
Unutmayın bizi sakın çocuklar.		Kötülüğe fırsat sağlamayınız,
Silin düşmanlığı hepten yok edin,		Savaşlar içinde ağlamayınız,
Dostluk kurun daha yakın çocuklar.		Sevinçle gözyaşı dökün çocuklar.
Barış cephesine bayrak çektiniz,		Mihneti der, gelin yapalım şarkı,
Kardeşlikten yana tohum ektiniz,		İnsanın insandan olmasın farkı,
Bu yıl Türkiye 'de fidan diktiniz,		Kaldırın ortadan renk ile ırkı,
Gidin her ülkede dikin çocuklar.		İnsana insanca bakın çocuklar.
İnsanlığa kara leke çalmayın,
Bilimden teknikten geri kalmayın,
Nükleer savaştan yana olmayın
Füze üslerini yıkın çocuklar.

MİHNETİ (Kısaltılmıştır.) (Güngör, 2014:110-111)

8. Tema olan 'Hayal Gücü' ünitesi için Bestami Yazgan'ın 'Masal Perisi' ve Orhan Veli Kanık'm 'Açsam Rüzgara' adlı şiirleri:

[419. s.]

	MASAL PERİSİ
Ben Masal Perisi'yim,		Ben Masal Perisi'yim,
Güzel masallar anlatırım.		Güzel masallar anlatırım.
Onların her birini		Ali Baba ve Kırk Haramiler,
Gökyüzü ülkesinden		Mağaralarının kapısını
Yıldızlar getirir hediye,		Yalnızca bana açar.
Çocuklar dinlesin diye.		Hazine sandığından
		Rengârenk masallar çıkar.
Gidin her ülkede dikin çocuklar.		İnsana insanca bakın çocuklar.
Masal masal içinde,		Peri kızı ile şehzade,
İpek bir şal içinde...		Padişahın üç kızı,
Al satarım, bal satarım,		Gülen ayva ağlayan nar
Bir sihirli gül satarım.		Eğer usulca dinlerseniz,
Bir koklayan uçar gider,		Gökten düşer sihirli elmalar
		Resimler çize çize.
Kırk kapıyı açar gider.		Bu güzel elmaların
Ben Masal Perisi'yim,		Birisi bana, gerisi size...
Güzel masallar anlatırım
Geceler boyu
Çocuklar peşimden yetişsin diye
Kırk yılda giderim ancak
Bir arpa boyu.
Sonra varırım devler ülkesine.
Sizi korkutursa eğer
Masaldaki devlerim,
Hiç merak etmeyin
Onların kulaklarını çekerim.

Bestami YAZGAN (Güngör, 2014:116-117)

	AÇSAM RÜZGÂRA
Ne hoş, ey güzel Tanrı 'm, ne hoş!		Konsa rüya dolu köşkümün
Maviliklerde sefer etmek.		Çiçekli damına serçeler.
Bir sahilden çözülüp gitmek		Renklerle çözülse geceler,
Düşünceler gibi başıboş.		Nar bahçesinde geçse gün.
Açsam rüzgâra yelkenimi,		Ne hoş, ey güzel Tanrı 'm, ne hoş!
Dolaşsam ben de deniz deniz		İller, göller, kıtalar aşmak,
Ve bir sabah vakti, kimsesiz		Ne hoş deniz deniz dolaşmak
Bir limanda bulsam kendimi.		Düşünceler gibi başıboş.
Bir limanda, buyuk ve beyaz...
Mercan adalarda bir liman...
Beyaz bulutların ardından
Gelse altın ışıklı bir yaz.
Doldursa içimi orada
Baygın kokusu iğdelerin,
Bilmese tadını kederin
Bu her âlemden uzak adam.

Orhan Veli KANIK (Kısaltılmıştır.) (Gungor, 2014:124)

[420. s.]

KAYNAKÇA

ARHAN, Serdar; COŞKUN, Seçil (2014), İlköğretim Türkçe 2 Ders ve Öğrenci Çalışma Kitabı 1. Kitap, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ders Kitapları Dizisi, Beşinci Baskı.

ARHAN, Serdar; COŞKUN, Seçil (2014), İlköğretim Türkçe 2 Ders ve Öğrenci Çalışma Kitabı 2. Kitap, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları 4866, Ders Kitapları Dizisi 1450, Beşinci Baskı.

DEMİROĞLU, Remzi; GÖKAHMETOĞLU, Emrullah (2014), İlköğretim Türkçe 1 Ders ve Öğrenci Çalışma Kitabı, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınlan 4863, Ders Kitapları Dizisi 1447, Beşinci Baskı.

GÜLTEKİN, İbrahim; PEKDEMİR, Ayten Zehra (2014), İlköğretim Türkçe 4 Ders Kitabı 2. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları 4817, Ders Kitapları Dizisi 1412, Beşinci Baskı.

GÜNGÖR, Aydın; DEMİREL, Tuncay (2014), İlköğretim Türkçe 3 Ders ve Öğrenci Çalışma Kitabı 1. Kitap, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınlan 4868, Ders Kitaplan Dizisi 1452, Beşinci Baskı.

GÜNGÖR, Aydın; DEMİREL, Tuncay (2014), İlköğretim Türkçe 3 Ders ve Öğrenci Çalışma Kitabı 2. Kitap, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınlan 4868, Ders Kitaplan Dizisi 1452, Beşinci Baskı.

Milli Eğitim Bakanlığı (2013), Çocuk Gelişimi ve Eğitimi, Çocuk Edebiyatına Giriş, Ankara, 2013.

VARDAR, Berke, Dilbilimin Temel Kavram ve İlkeleri, Multilingual Yayınlan, İstanbul 2001.

PDF'yi oku